Nadir şah

Нариман Нариманов

3.45 из 5, отдано 26 голосов

N.Nərimanov dramaturgiyasının ən kamil və yetkin əsəri, ş?bhəsiz kı, onun «Nadir şah» faciəsidir. Bu əsər Azərbaycarı ədəbiyyatında tarixi faciənin ilk n?munəsidır. Əsərin m?vzusu XVIII əsrin birinci yarısında İranda h?kmdarlıq etmiş Nadir şah Əfşarın həyatından g?t?r?lm?şd?r. Yazı?ı bu əsərlə Şərq d?vlət quruluşunun xalq mənafeyinə zidd olan mahiyyətini a?ıb g?stərmək istəmiş, tarixi hadisələri m?asır vəzifələr n?qteyi-nəzərindən mənalandırmağa ?alışmışdır. Faciənin mərkəzi surəti Nadir şahdır. Nadir şah s?laləsindən ?ıxan, taxt-tacı bir varis kimi qəbul edən şahlardan deyildir. O, eşq i?ərisindən gələn, quldurluqda ad ?ıxaran bir adamdır. Əsrin əvvəlində biz Nadiri məhz bir quldur kimi, bir qa?aq kimi g?r?r?k. Lakin onda mərd sifətlər də az deyildir və Nadirin həqiqi siması dayısı Cavadla s?hbətindən sonra ?zə ?ıxır. O, dayısı ilə s?hbətindən sonra d?vlət və vətən uğrunda vuruşa başlayaraq qəhrəmanlıqları olan şah bir xalq sərkərdəsinə ?evrilir. Sərkərdələr d?vr?ndə Nadir xalqı və vətəni d?şmənlərdən qoruyur, xalqın və qoşunun b?y?k məhəbbətini qazanır. Nadirin bu n?fuzundan qorxuya d?şən Təhmas şah onu aradan g?t?rmək istəyir, lakin Nadir daha ağıllı və qo?aq tərpənərək Təhmas şahı məğlub edərək hakimiyyəti əlinə alır. Hakimiyyət başına ke?dikdən sonra Nadir şah d?vlətin mənafeyi, ?i?əklənməsi və siyasi n?fuzunun artması naminə işlərə başlayır. O, hər şeydən əvvəl, iki d?şməni – s?nni və şiə məzhəblərini barışdırmaq, ?lkə daxilindəki m?xtəlif əqidəli tayfaları birləşdirmək, «qeyri tayfanın dinini bilmək və onunla dininə m?vafiq rəftar» etmək ???n onlann m?qəddəs dini kitabı olan İncili ?z dillərinə tərc?mə etdirmək istəyir. Onun həyata ke?irmək istədiyi islahatlardan biri yoxsulluq və səfalətin aradan qaldırılması ilə bağlıdır. Nadir şah deyir: «Bir d?vlətin ki, fəqiri, saili ?ox oldu, o d?vlətin tez pu? olmasına ehtimal var…» Nadir şahın xalqın xeyrinə həyata ke?irmək istədiyi fikirlər ?oxdur. Lakin sarayda xain və yalan?ı vəzirlər, yaltaq və iki?zl? saray məmurları onu hər tərəfdən əhatə edərək xalqla əlaqəsini kəsir və k?tlədən uzaqlaşdırırlar. Həmişə d?vlətin və xalqın xeyrinə ?alışan, d?vlətin daxili və xarici q?drətinin y?ksəlməsi uğrunda yorulmadan ?alışan Nadir şah nəticədə saray xainlərinə inanır, ?z? də bilmədən onların mənfur niyyətlərinin həyata ke?irilməsinə k?məklik g?stərir. O, ədalətli d?vlət baş?ısı olmaq istərkən ədalətsiz bir h?kmdara və əzazil bir adama ?evrilir. Ədalətli bir h?kmdar kimi Nadir şah despotizmi aradan g?t?rmək istəyir, ancaq ?z? ən b?y?k despot olur. Əsərin əvvəlində «qanlı yaşlar t?kənlər məndən cavab g?zləsinlər» deyən, yalnız vətən və millət yolunda qılınc ?alacağına, xalqa xoşbəxtlik gətirəcəyinə and i?ən Nadir şahlıq taxtına ?ıxandan sonra ?z ailəsini də xoşbəxt edə bilmir. O, d?vlət və xalq mənafeyini əldə əsas tutaraq ?z yeganə ?vladını da məqsədi yolunda qurban verir. Lakin ?z? də bilmədən alətə ?evrilən Nadir şah n?munəvi h?kmdar və n?munəvi vətəndaş səviyyəsinə y?ksələ bilmir. Nadir şahın əsl faciəsi aldandığını başa d?şd?kdən, oğlunun g?zlərini nahaqdan ?ıxartdırdığını biləndən sonra başlayır və bu mənəvi faciə onun cismani ?l?m? ilə sona ?atır. Nərimanov Nadir şahın faciəsini m?tləq monarxiya quruluşunda ixtiyar sahibinin faciəsi kimi şərtləndirir, bu faciəni feodal-ictimai m?nasibətlərin doğurduğu bir fəlakət kimi qiymətləndirir. «Nadir şah» faciəsi ?z?n?n y?ksək ideya dəyərinə və sənətkarlıq x?susiyyətlərinə g?rə kamil bir sənət əsəri kimi diqqəti cəlb edir. Bu əsər uzun m?ddət Azərbaycan teatrının repertuarında m?h?m yer tutmuş, oxucu k?tləsinin diqqət mərkəzində olmuşdur. «Nadir şah» m?tləqiyyət quruluşunu ifşa edən, siyasi problemləri maarif?ilik m?vqeyindən həll edən bir əsər kimi bu g?n də aktuallığını saxlayır və oxucular tərəfindən maraqla qarşılanır.

Скачать Слушать онлайн