Sevil

Джафар Джаббарлы

3.5 из 5, отдано 25 голосов

"Yeni" ilə «k?hnə» – yəni ?adranı atmaq və ya ?adranı ?rtmək C.Cabbarlının «Sevil» əsərində ictimai ziddiyyət kimi qarşılaşdırıldığı ???n C.Cabbarlı «Sevil» əsərində bu problemdən ?ox g?zəl istifadə etmişdir. C.Cabbarlı cəmiyyətin əsası olan ailədə bu qarşılaşmanı ?ox bariz şəkildə verdiyi ???n «Sevil» əsəri bir n?v həyatın ?z?, zamanın səsi idi. C.Cabbarlı h?kumətin tədbirlərindən yararlanaraq Azərbaycan qadınının inkişaf perspektivlərini g?stərməyə ?alışırdı. "Sevil" pyesində əsas dramaturji konkflikt zahirən Balaşla Sevil arasında ziddiyyət kimi g?r?n?r. Əslində Balaşla Sevil arasındakı ziddiyyət ər-arvad arasında b?t?n zamanlarda, b?t?n xalqlarda ?z?n? g?stərən şəxsiyyət, xarakter m?xtəlifliyindən doğan ailə konflikti deyil, əsrin ?z konfliktidir. Cabbarlı Sevilin simasında Azərbaycan qadınının m?barizəsində onun təkam?l prosesini g?stərməyə ?alışdı. Belə ki, əsərin əvvəllərində g?rd?y?m?z Sevil sonrakı şəkillərdəki Sevil deyil. O, artıq g?n?n, əsrin qadınıdır. O, indi eyhamlarla, qəhqəhələrlə danışır. Bu qəhqəhələri, bu eyhamları ilə Balaşdan intiqam alır. Bu intiqamın ?z? də bir şəxsin bir şəxs ?zərindəki qələbəsi, intiqamı deyil, ?z haqqını axtarıb tapan qadının qələbəsi və intiqamıdır. Beləliklə, C.Cabbarlı b?y?k bir dramaturji ustalıqla əsrlər boyu yaranmış təzadları, onun inkişaf yollarını təsvir etməyə ?alışmışdır. Bu mənada «Sevil» pyesi həm əxlaqi-tərbiyəvi x?susiyyətləri, həm də qəhrəmanların tipikləşdirilməsi baxımından əsl sənət n?munəsi oldu. C.Cabbarlı Sevili ideallaşdırır, onu sevdirməyə, onun hər addımını təqdir etməyə ?alışırdı. C.Cabbarlının əsərlərinə, bu əsərlərindəki personaclara rəmzi adlar verildiyi bir həqiqətdir. Almaz, Yaşar, Oqtay Eloğlu, G?l?ş, D?n?ş kimi. Bu, ədəbiyyatda bir yenilik idi. Bu adlar gəlişi g?zəl bir mənada deyil, hər personajın və əsərin xarakterinə uyğun olaraq se?ilirdi. «Sevil» əsərinin qəhrəmanı Sevil də bu mənada bir rəmz idi. C.Cabbarlıya g?rə h?ququ və azadlığı m?əmmalı olan hər bir qadın ?z?n? yetişdirməyi, dəyişməyi, d?y?şməyi bacarmalı və bacarığına g?rə də sevilməli, təqdir olunmalıdır. Əsərin əvvəllərində h?quqsuz, itaətkar, m?ti, avam bir qadın olan Sevil yavaş-yavaş ?z hərəkəti, davranışı, biliyi ilə ətalətdən ?ıxır, dəyişir, dəyiə-dəyişə də hamı tərəfindən sevilməyə başlayır. Demək, C.Cabbarlı Sevil adını məqsədli yaratmış və əsər boyu ?z qəhrəmanını bu məqsədlə inkişafda vermiş, onun sevilməsinin b?t?n atributlarını verə bilmiş, Sevil adını bir məqsədlə yaratdığını ifadə edə bilmişdir.

Sevil daxili-mənəvi bir inkişafla b?y?y?r, dəyişir və bu m?sbət dəyişiklik onu sevdirir. O, sevilməyə, təqdir olunmağa başlayır.

Ta şifahi xalq ədəbiyyatından başlamış XX əsrin əvvəllərinə qədər Azərbaycan yazı?ı və ictimai xadimlərinin qadın azadlığı haqqında m?lahzələri, qadın azadlığı ətrafında XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan mətbuatında gedən m?bahisələr işığında C.Cabbarlı «Sevil»də qadın azadlığına ?z m?nasibətini şərh etdi. «Sevil» pyesi Azərbaycan qadınının azadlıq tarixinin bir epoxada bədii əksi oldu.

G?r?nd?y? kimi, C.Cabbarlını «Sevil» ə gətirən k?klər, b?y?k tarixə malik olan ədəbiyyatımızın ?z ənənəsindən gəlib ?ıxırdı. C.Cabbarlı b?y?k tərbiyə?i olan sələflərinin əsərlərində dilə gətirdikləri qadına m?nasibət məsələləsini yeni əsrdə yaranan şəraitə uyğun olaraq bədii əsərə gətirdi, onun reallığının bədii dərkini ifadə edə bildi. "Sevil" XXI əsrin astanasında da ?z həyatını yaşayır. Bir tərəfdən ?adralılar artmağa başlayır, digər tərəfdən a?ıq-sa?ıq geyinmiş yarı?ılpaqlar. "Sevil" in birinci pərdəsində belə bir epizod var. A?ıq-sa?ıq geyinmiş Dilbər (Edilya) bir otaqdan, ?adraya b?r?nm?ş Sevil isə başqa otaqdan ?ıxıb ?z-?zə gəlirlər və hər ikisi qışqıraraq geri d?n?rlər. Bu vahimənin səbəbi odur ki, Dilbər Sevili ?adrada g?rəndə guya vahimələnib qışqırır, Sevil isə Dilbəri a?ıq-sa?ıq geyinmiş g?rərkən heyrətdən və xəcalətdən qışqırır. "Sevil" də qaldırılan məsələ bu g?n ???n ke?ilmiş etap kimi g?r?sə də, b?t?vl?kdə əsər ?z aktuallığını itirməmiş, qadına k?hnə m?nasibətin qalıqlarına qarşı bu g?nlə səsləşir. Qadındakı təkam?l, inkişaf, d?nyaya baxış, h?ququnu və haqqını dərk məsələsini cəmiyyətin m?vqeyindən həll etmək baxışından «Sevil» dramı bu g?n də ədəbiyyatımızda ?z ?st?n m?vqeyini m?hafizə etməkdədir. Bu g?n də bəşəriyyətin qarşısında duran ən nəcib və şərəfli vəzifələrdən biri qadın, onun cəmiyyətdəki rolu ideyasının tənzimlənməsidir.

Скачать Слушать онлайн