Aslan qayası
Самед Вургун
Səməd Vurğun 1937-ci ildə mətbuatda belə yazmışdı: «Son zamanlar mən „Azərbaycan“ adlı b?y?k bir epopeya yazmışam. Burada mənim Vətənimin iki min illik tarixinin əsas mərhələləri ?z əksini tapmışdır». Şair bu epopeyanın 30 poemadan ibarət olacağını bildirirdi. Şairin şəxsi arxivində qırmızı cildli bir albom var. Albomun titul vərəqində yazılıb: «Azərbaycan. Tarixi poema. 1934-1935. Səməd Vurğun. Bakı». Əlyazmadan g?r?n?r ki, şair 30 poemanın hamısını yazmayıb və buna g?rə də «Azərbaycan» adlandırdığı epopeyanı b?t?v şəkildə dərc etdirməyib. Bu poemalardan bəziləri «Azərbaycan» ?mumi qeydi ilə mətbuatda ?ap olunub. Səməd Vurğun həmin epopeyaya daxil etdiyi «Aslan qayası» poemasını ilk dəfə «İnqilab və mədəniyyət» jurnalında (1938, № 4-5) ?ap etdirib. Poemada təsvir olunan hadisələrin konkret tarixi məlumdur. Bu, Azərbaycanın ?ar Rusiyasına birləşdirilməsi, o c?mlədən Bakı şəhərinin rus qoşunları tərəfindən işğal olunması tarixidir.
Əsərin məzmununu XIX əsrin başlanğıcında Bakının istila?ı rus ordusu tərəfindən işğal olunması təşkil edir. 1806-cı ilin fevral ayıdır. General Sisyanovun baş?ılığı ilə ?ar Rusiyasının qoşunları Bakı şəhərini m?hasirəyə alıbdır. Tələb aydındır: Bakının a?arı generala təqdim olunmalı, şəhər əhalisi Rusiya təbəəliyini qəbul etməlidir. Xalqın qeyrətli oğlu Aslan (o, bir qədər əvvəl Bakı xanının qızı Mahniyarla evlənmişdi) şəhərin a?arını generala təqdim etməyi ?z ?zərinə g?t?r?r və həmin mərasimdə onu xəncərlə vurub ?ld?r?r. Rus qoşunu geri ?əkilir… Lakin yadellilərin ikinci h?cumunun qarşısını almaq m?mk?n olmur. Aslan d?şmənin əlinə ke?məmək ???n sevgilisi Mahniyarla birlikdə Xəzər dənizinə atılır… G?r?nd?y? kimi, poema Azərbaycanın Rusiyaya birləşdirilməsinin ilk illərindən bəhs edir və şair folklor motivləri ilə tarixi faktları əlaqələndirmişdir. Şair poemada
Rusiyanı təmsil edən iki surət yaradıb. Bunlardan biri general Sisyanov, digəri sıravi rus əsgəridir. Sisyanov tarixi şəxsiyyətdir. Qafqazı, o c?mlədən Azərbaycanı işğal etmiş rus qoşunlarının komandanı olmuşdur. 1806-cı ildə Bakı şəhərində qətlə yetirilmişdir. Şair onun simasında ?arın m?stəmləkə?ilik siyasətini həyata ke?irən, Azərbaycana yuxarıdan, məhz qarət?i g?z? ilə baxan, ?z?ndən razı və əlbəttə ki, işğal?ı bir general obrazı yaradıb. O, H?seynqulu xana belə bir ultimatum g?ndərir:
Bakının hakimi H?seynqulu xan
Səhər, yuxusundan ayılan zaman
B?t?n d?vlətini, b?t?n varını,
Şəhər qalasının ?z a?arını
Knyaz Sisyanova təslim verməli!
Yoxsa, ordumuzun dağıdan əli
Sizin də ?lkəni yandıracaqdır,
Yerdə padşahların dediyi haqdır.
Bu ultimatum rus ?arının işğal?ılıq siyasətini aşkar əks etdirir. ?arın planında təkcə Bakı deyil, b?t?n Azərbaycan, b?t?n Qafqaz «b?y?k Rusiya»ya tabe olmalıdır. Əks halda başqa ?lkələr kimi, Azərbaycan da odlara qalanacaqdır. Nə yaxşı ki, b?t?n Rusiya belə d?ş?nm?r. Bu baxımdan poemada rus əsgəri surəti maraq doğurur. Qarmonda qəmli havalar ?alan bu əsgər başqa c?r d?ş?n?r: Dərdini s?yləyir ?tən dillərə: “Mən niyə gəlmişəm bu yad ellərə?” Əsgərin d?ş?ncələrində Rusiyanın işğal?ılıq siyasətinə qarşı etiraz nidaları ifadə olunub.
“Aslan qayası” poeması y?ksək vətəndaşlıq m?vqeyindən qələmə alınıb. Burada Azərbaycan xalqına, onun adət-ənənələrinə, tarixi abidələrinə, hətta xalqın yaratdığı əfsanələrə b?y?k məhəbbət duyulur. Əsərdə yurd sevgisi, torpaq təəss?b? g?cl? verilib.
Əsərin məzmununu XIX əsrin başlanğıcında Bakının istila?ı rus ordusu tərəfindən işğal olunması təşkil edir. 1806-cı ilin fevral ayıdır. General Sisyanovun baş?ılığı ilə ?ar Rusiyasının qoşunları Bakı şəhərini m?hasirəyə alıbdır. Tələb aydındır: Bakının a?arı generala təqdim olunmalı, şəhər əhalisi Rusiya təbəəliyini qəbul etməlidir. Xalqın qeyrətli oğlu Aslan (o, bir qədər əvvəl Bakı xanının qızı Mahniyarla evlənmişdi) şəhərin a?arını generala təqdim etməyi ?z ?zərinə g?t?r?r və həmin mərasimdə onu xəncərlə vurub ?ld?r?r. Rus qoşunu geri ?əkilir… Lakin yadellilərin ikinci h?cumunun qarşısını almaq m?mk?n olmur. Aslan d?şmənin əlinə ke?məmək ???n sevgilisi Mahniyarla birlikdə Xəzər dənizinə atılır… G?r?nd?y? kimi, poema Azərbaycanın Rusiyaya birləşdirilməsinin ilk illərindən bəhs edir və şair folklor motivləri ilə tarixi faktları əlaqələndirmişdir. Şair poemada
Rusiyanı təmsil edən iki surət yaradıb. Bunlardan biri general Sisyanov, digəri sıravi rus əsgəridir. Sisyanov tarixi şəxsiyyətdir. Qafqazı, o c?mlədən Azərbaycanı işğal etmiş rus qoşunlarının komandanı olmuşdur. 1806-cı ildə Bakı şəhərində qətlə yetirilmişdir. Şair onun simasında ?arın m?stəmləkə?ilik siyasətini həyata ke?irən, Azərbaycana yuxarıdan, məhz qarət?i g?z? ilə baxan, ?z?ndən razı və əlbəttə ki, işğal?ı bir general obrazı yaradıb. O, H?seynqulu xana belə bir ultimatum g?ndərir:
Bakının hakimi H?seynqulu xan
Səhər, yuxusundan ayılan zaman
B?t?n d?vlətini, b?t?n varını,
Şəhər qalasının ?z a?arını
Knyaz Sisyanova təslim verməli!
Yoxsa, ordumuzun dağıdan əli
Sizin də ?lkəni yandıracaqdır,
Yerdə padşahların dediyi haqdır.
Bu ultimatum rus ?arının işğal?ılıq siyasətini aşkar əks etdirir. ?arın planında təkcə Bakı deyil, b?t?n Azərbaycan, b?t?n Qafqaz «b?y?k Rusiya»ya tabe olmalıdır. Əks halda başqa ?lkələr kimi, Azərbaycan da odlara qalanacaqdır. Nə yaxşı ki, b?t?n Rusiya belə d?ş?nm?r. Bu baxımdan poemada rus əsgəri surəti maraq doğurur. Qarmonda qəmli havalar ?alan bu əsgər başqa c?r d?ş?n?r: Dərdini s?yləyir ?tən dillərə: “Mən niyə gəlmişəm bu yad ellərə?” Əsgərin d?ş?ncələrində Rusiyanın işğal?ılıq siyasətinə qarşı etiraz nidaları ifadə olunub.
“Aslan qayası” poeması y?ksək vətəndaşlıq m?vqeyindən qələmə alınıb. Burada Azərbaycan xalqına, onun adət-ənənələrinə, tarixi abidələrinə, hətta xalqın yaratdığı əfsanələrə b?y?k məhəbbət duyulur. Əsərdə yurd sevgisi, torpaq təəss?b? g?cl? verilib.
- Категория: стихи и поэзия
- Правообладатель: Аудиокитаб ООО
- Возрастное ограничение: 0+
- Легальная стоимость: 46.78 руб.
Слушать аудиокнигу «Aslan qayası» онлайн:
Комментарии ():
Вам также может понравиться:
книги, что говорят с тобой
