Sirlər xəzinəsi

Низами Гянджеви

4.35 из 5, отдано 13 голосов

""Sirlər Xəzinəsi"" (fars مخزنالاسرار Məxzən?l-əsrar) – Nizami Gəncəvinin ilk iri həcmli əsəridir. Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatında didaktik poema janrının ən qiymətli n?munəsi olan[1] bu əsər şairin yaradıcılığında epik şeir sahəsində ilk qələm təcr?bəsi idi. Əsər hicri tarixilə 570-ci ildə yazılmışdır ki, miladi təqvimilə 1174-1175-ci illərə uyğun gəlir. «„Sirlər Xəzinəsi“» zahirən Nizamiyə qədər Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatında geniş yayılan didaktik əsərlər silsiləsinə daxildir. M?vzuca, məqsədcə m?əyyən dərəcədə «„Kəlilə və Dimnə“», «„Qutadqu bilik“», «„Hədiqət?l-həqiqə“», «„Siyasətnamə“», «„Qabusnamə“», «„Cəhar məqalə“» və sair kimi əsərlərə yaxın olan «„Sirlər Xəzinəsi“» həm də onlardan fərqlənir. Nizami sanki ?z?nəqədərki didaktik ədəbiyyatı yekunlaşdırıb ona daha y?ksək humanist[2] və demokratik[2] istiqamət vermişdir. Poema m?xtəlif məsələlərə həsr edilmiş m?qəddimə, məqalətlər və bu məqalətləri epik l?vhələrlə əks etdirən ki?ik hekayələrdən ibarətdir. Kitabın tamamlanması haqqında ki?ik bəhslə poemaya yekun vurulur. Başlanğıcda şair tovhid, minacat, nət adlı başlıqlar altında Allahdan, peyğəmbərdən s?hbət a?ır, islam dini ehkamları ?ər?ivəsində onları tərifləyir. Zamanın tələbinə uyğun hərəkət edən şair bu bəhslərin ?z?ndə belə ənənəvi dini ifadələrlə olsa da, ?ox ciddi ictimai problemlərə toxunur. Nizaminin sənətkar m?vqeyi bu hadisələrə m?nasibətdə də a?ıq-aydın diqqəti cəlb edir; şair oxucunu həyəcanlandırır, şairin əfvali-ruhiyyəsi, ?rək təlat?mləri oxucuya da sirayət edir. Məlum olur ki, b?t?n bu təriflər, m?raciətlər əsil mətləbə ke?mək ???n bir bəhanədir. Zəmanəsindən son dərəcə narazı olan şair Allaha və peyğəmbərə də b?y?k ideallar naminə m?raciət edir, qədim d?zl?k və doğruluq, təmizlik d?vr?n?n, islamın ilk illərinin həyatını qaytarmağa ?ağırır. Nizaminin ədalətli insan cəmiyyəti haqqında siyasi-ictimai-əxlaqi fikir və d?ş?ncələri, Şerin epik-lirik janrda ilk qələm təcr?bəsi olan «„Sirlər Xəzinəsi“»ndə hər biri ayrı-ayrılıqda bitkin bir sənət əsəri olan iyirmi məqalə və m?qəddimədə pərakəndə halda, dağınıq verilmişdir. Bu pərakəndəliyə baxmayaraq iyirmi əsas məqalə və bədii m?qəddimədə qoyulmuş m?vzu və ideyalar məntiqi surətdə bir-biri ilə bağlanıb əsərin vahid m?vzu və ideyasını ifadə edir. İctimai əmək, y?ksək və aşağı təbəqə ?zvlərinin əxlaqi keyfiyyətləri, cəmiyyətin qurulmasında şer və şairin rolu kimi m?vzu və ideyalar b?t?nl?kdə baş m?vzunun, ədalətli insan cəmiyyəti haqqında fikir və d?ş?ncələrin işıqlandırılmasına xidmətdədir. H. Araslı “Sirlər Xəzinəsi”nin əsas ideya və m?vzusunun ədalət və əmək m?vzusu olduğunu, ?mumiyyətlə bu m?vzuda d?vr?n m?h?m ictimai-siyasi və əxlaqi məsəllərinin ?z əksini tapdığını qeyd edir.[3] Y. E. Bertels “Sirlər Xəzinəsi”nin m?vzusundan danışdıqda əsərin əsasında şairin ədalət və əmək haqqında fikirləri, verilən s?z?n ?st?ndə durmaq, rəhmli olmaq, qızıla nifrət, həqiqi dostluq kimi əxlaqi məsələlərin durduğunu g?stərmişdir.[4] F. Qasımzadə “Sirlər Xəzinəsi”nin ayrı-ayrı məqalələrində qoyulmuş m?vzu və ideyaları əsasən ədalət, əmək və əxlaq kimi ?? istiqamətdə qruplaşdırıb təhlil etməyin m?mk?n olduğunu qeyd edir.

Скачать Слушать онлайн