Dəli yığıncağı
Джалил Мамедкулизаде
"Dəli yığıncağı" – Cəlil Məmmədquluzadənin pyesi. D?nya ədəbiyyatındakı orijinal tragikomik pyeslərdən biri. M. əsəri 1927 ildə Bakıda yazmışdır. ?z?n?n ideya-məzmun x?susiyyətləri, hadisələri, obrazları ilə pyes şərti, simvolik xarakterdədir. Əsas məsələ Şimali və Cənubi Azərb., İran və bəzi b. Şərq ?lkələrində davam edib gələn dini m?vhumat və xurafatın c?rətli, kəsərli ifşasıdır. Əsərdə s?jet, kompozisiya, hadisələr komik, insanların ?oxu g?l?nc, əsasən təəss?f, qəzəb və nifrət oyadıcıdır. Buradakı «farmasyonluq» da real tarixi məsələdir. Komediyadakı Dəli Molla Abbasın proobrazları 19 əsr Nax?ıvan farmasyonlarından Kərbəlayı Abbas və Abbas Vəzirovdur; farmasyon R?stəm də xaraktercə, ruhən onlara yaxındır. S?jetdə əsas məsələlər ?z?n? xalqa m?htərəm bir şəxsiyyət kimi g?stərən Fazil Məhəmmədin, habelə, Hacı Xudaverdi, Haci Cəfər və s. k?hnəpərəst, əxlaq d?şk?nlərinin boğazdan yuxarı dua etmələrinin, Mehdi Sahibəzzaman və başqalarının işdəklərinin əsl həqiqətdə «dəlilik» dən qeyri bir şey olmadığını tamaşa?ıya ?atdırmaq, onu ayıq salmaq, oyatmaqdır.
Bu tiplərin səciyyəvi sifətlərindən biri vaxtilə M.F.Axundovıın «Kəmal?dd?vlə məktubları» nda ifşa olunan m?c?zə və «xəvariqat» dır. Molla Abbasın camaatı başına yığıb «həzrətin tumanbağısına lağ etməsi» haqqında hacılardan birinin şikayətində və başqa bir hacının «qurban olum həzrətin tumanına da, tumanbağısına da!» s?zlərində M.-nin dini xurafata qəhqəhəsi ?ld?r?c? bir balda meydana ?ıxır.
Bir sıra Şərq təriqətlərində olduğu kimi, farmasyonlar da Fazil Məclisi, Məhəmməd Yəqub K?leyni təki «?ləmaya», «İxtiyarat», «?suli-kafı» kimi sxolastik kitablara g?l?r, "imanın z?hurunun s?hbətində […] mayallaq aşır, "atabir, anabir qardaşlarının əxlaqsızlığını, ?z qardaşı arvadı ilə «cimdik-cimdik» oynadıqlarını g?r?b hiddət və nifrətlə qəhqəhə qoparırlar.
M. bu acı və g?l?nc həqiqətləri ?rəyinin m?sibətdən, biabır?ılıqdan partlamaq dərəcəsinə gəldiyi bir vəziyyətdə qələmə alıb təsvir etmişdir. O, g?stərmişdir ki, «dılğır» adlandırdıqları həmvətənlərinin ehtiyac və dərdlərinə g?z yuman, laqeyd qalan, yerli xalqla onun ana dilində danışa bilməyən hakimlərin «millət?iliyi» də, Lalby?z kimi əcnəbi həkimlərin mənəvi yoxsulluğu, vaizlərin ?l?m havası ?alan moizələri də pyesin Abbas, Sona, R?stəm kimi qeyrətli, sevimli, yazıq qəhrəmanlarını d?z?lməz dərdə d??ar etmişdir.
Beləliklə, əsərdə «dəlilik» m?vzusu dərindən a?ılır; mənfi surətlərin nəzərinə «dəlilik» hesab olunan «farmasyonluq» – m?vcud həyata biganəlik, ən son nəticədə cəmiyyətə, təbiətə tənqidi m?nasibət bəsləyən ağıllı, namuslu adamların faciəli taleyinin qeyri-adi təzah?r? kimi mənalandırmağı tələb edir və bəraət qazanır. «?l?lər» də olduğu kimi, burada da ədibin gəldıyi nəticə bu idi ki, «dəli» lərin əslində ağıllı, «ağıllılar» ın isə əslində dəli olduğunu d?ş?nmək lazım gəlir. M. ?z?n?n klassik yaradıcılıq ənənələrinə sadiq qalıb, yeni d?vrdə onları sənətin yeni dili, yeni qanunları ilə təcəss?m etdirmişdi.
"D.y." pyesi dəfələrlə Azərb. teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur.
Bu tiplərin səciyyəvi sifətlərindən biri vaxtilə M.F.Axundovıın «Kəmal?dd?vlə məktubları» nda ifşa olunan m?c?zə və «xəvariqat» dır. Molla Abbasın camaatı başına yığıb «həzrətin tumanbağısına lağ etməsi» haqqında hacılardan birinin şikayətində və başqa bir hacının «qurban olum həzrətin tumanına da, tumanbağısına da!» s?zlərində M.-nin dini xurafata qəhqəhəsi ?ld?r?c? bir balda meydana ?ıxır.
Bir sıra Şərq təriqətlərində olduğu kimi, farmasyonlar da Fazil Məclisi, Məhəmməd Yəqub K?leyni təki «?ləmaya», «İxtiyarat», «?suli-kafı» kimi sxolastik kitablara g?l?r, "imanın z?hurunun s?hbətində […] mayallaq aşır, "atabir, anabir qardaşlarının əxlaqsızlığını, ?z qardaşı arvadı ilə «cimdik-cimdik» oynadıqlarını g?r?b hiddət və nifrətlə qəhqəhə qoparırlar.
M. bu acı və g?l?nc həqiqətləri ?rəyinin m?sibətdən, biabır?ılıqdan partlamaq dərəcəsinə gəldiyi bir vəziyyətdə qələmə alıb təsvir etmişdir. O, g?stərmişdir ki, «dılğır» adlandırdıqları həmvətənlərinin ehtiyac və dərdlərinə g?z yuman, laqeyd qalan, yerli xalqla onun ana dilində danışa bilməyən hakimlərin «millət?iliyi» də, Lalby?z kimi əcnəbi həkimlərin mənəvi yoxsulluğu, vaizlərin ?l?m havası ?alan moizələri də pyesin Abbas, Sona, R?stəm kimi qeyrətli, sevimli, yazıq qəhrəmanlarını d?z?lməz dərdə d??ar etmişdir.
Beləliklə, əsərdə «dəlilik» m?vzusu dərindən a?ılır; mənfi surətlərin nəzərinə «dəlilik» hesab olunan «farmasyonluq» – m?vcud həyata biganəlik, ən son nəticədə cəmiyyətə, təbiətə tənqidi m?nasibət bəsləyən ağıllı, namuslu adamların faciəli taleyinin qeyri-adi təzah?r? kimi mənalandırmağı tələb edir və bəraət qazanır. «?l?lər» də olduğu kimi, burada da ədibin gəldıyi nəticə bu idi ki, «dəli» lərin əslində ağıllı, «ağıllılar» ın isə əslində dəli olduğunu d?ş?nmək lazım gəlir. M. ?z?n?n klassik yaradıcılıq ənənələrinə sadiq qalıb, yeni d?vrdə onları sənətin yeni dili, yeni qanunları ilə təcəss?m etdirmişdi.
"D.y." pyesi dəfələrlə Azərb. teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur.
- Категория: стихи и поэзия
- Правообладатель: Аудиокитаб ООО
- Возрастное ограничение: 0+
- Легальная стоимость: 46.78 руб.
Слушать аудиокнигу «Dəli yığıncağı» онлайн:
Комментарии ():
Вам также может понравиться:
книги, что говорят с тобой
